Ένα σημαντικό κεφάλαιο της αρμονίας, που απαιτεί κατανόηση!
Ο ρυθμός εναλλαγής συγχορδιών σε μία εναρμόνιση θέματος αρμονίας.
"Κάθε πότε αλλάζουμε βαθμίδα";;
Ο ρυθμός εναλλαγής συγχορδιών σε μία εναρμόνιση θέματος αρμονίας.
"Κάθε πότε αλλάζουμε βαθμίδα";;
Ο αρμονικός ρυθμός στις πανελλαδικές εξετάσεις είναι μία από τις παραμέτρους που αξιολογούνται ξεχωριστά με το 20% της συνολικής βαθμολογίας. (οι άλλες παράμετροι είναι η κίνηση των φωνών, η λειτουργικότητα των συνδέσεων και η δημιουργικότητα).
Ο αρμονικός ρυθμός πρέπει να έχει μια ισορροπία, δεν μπορεί δηλ. σε ένα μέτρο να
έχουμε π.χ. 6 συγχορδίες και σε κάποιο άλλο 1.
Αυτό βέβαια εξαρτάται πάντα από το μέτρο, (όπως για παράδειγμα το θέμα του 1991 σε 12/8 που είχε εκτός των
άλλων και "απαίτηση" για πυκνό αρμονικό ρυθμό (
Ο αρμονικός ρυθμός ενός κομματιού συχνά δε συμπίπτει με τον μελωδικό ρυθμό. Για παράδειγμα μπορεί μια μελωδία να κινείται με δέκατα έκτα, ή τρίηχα ογδόων και εμείς να αλλάζουμε συγχορδίες κάθε τέταρτο, ή π.χ. σε ένα μέτρο 4/4 να αλλάζουμε συγχορδία κάθε ολόκληρο μέτρο, ακόμα και αν η μελωδία σε αυτό απαρτίζεται από μικρότερες αξίες. Αυτός ο αρμονικός ρυθμός είναι αργός σε σχέση με τον μελωδικό ρυθμό ή το μέτρο του κομματιού. Αντίστροφα, (σε ένα θέμα με μέτρο 2/4, 3/4, 4/4) μπορεί σε κάποιο σημείο που η μελωδία κινείται π.χ. με μισά, μισά παρεστιγμένα ή ολόκληρα, εμείς να αλλάζουμε συγχορδία κάθε τέταρτο ή (σε ένα θέμα με μέτρο 6/8, 9/8 ή 12/8) κάπου που η μελωδία κινείται με τέταρτα παρεστιγμένα, ο ρυθμός εναλλαγής συγχορδιών μας να είναι το όγδοο. Αυτός είναι ένας γρήγορος αρμονικός ρυθμός.
Γενικά πάντως προσπαθούμε να έχουμε έναν σταθερό και "κανονικό" αρμονικό ρυθμό. Σταθερό σημαίνει να μην αλλάζουμε συνέχεια το ρυθμό εναλλαγής των συγχορδιών, δηλ. πχ αν το θέμα μας είναι 6/8, να μην έχουμε σε ένα μέτρο 6 συγχορδίες, στο άλλο μία, μετά 2, μετά πάλι 6 κλπ. Κανονικό σημαίνει να μην αλλάζουμε τις συγχορδίες με τέτοιο τρόπο που να αλλοιώνεται το μέτρο του κομματιού. Για παράδειγμα αν η μελωδία έχει μια συγκοπή (π.χ τέταρτο μισό τέταρτο), εμείς θα πρέπει να αλλάξουμε συγχορδία στα ισχυρά μέρη του μέτρου (π.χ. κάθε τέταρτο, κάθε μισό ή μισό παρεστιγμένο -τέταρτο). Επίσης, πρέπει να αλλάζουμε συγχορδία σύμφωνα με τις υποδιαιρέσεις του μέτρου, π.χ. αν το μέτρο είναι 6/8, μπορούμε να αλλάζουμε συγχορδία κάθε μισό παρεστιγμένο, κάθε τέταρτο παρεστιγμένο ή τέταρτο-όγδοο και όχι κάθε τέταρτο, γιατί αυτό μετατρέπει το μέτρο από 6/8 σε 3/4!
Επίσης ο ρυθμός εναλλαγής των συγχορδιών προκύπτει από την ίδια τη μελωδία του θέματος, δηλαδή τους κύριους ή ξένους φθόγγους, και τις ρυθμικές αξίες που έχουν αυτοί οι φθόγγοι.
Για παράδειγμα ένας φθόγγος μπορεί να θεωρηθεί ως ξένος, π.χ. ποίκιλμα, αν έχει μικρότερη αξία από τον χρόνο του μέτρου, (π.χ. αν είναι όγδοο σε μέτρο 4/4), αλλά ως κύριος αν έχει μεγαλύτερη ή ίση αξία με τον χρόνο του μέτρου (π.χ. αν είναι τέταρτο ή μισό.) Πάντα όμως αυτό εξαρτάται από τη θέση του φθόγγου στο μέτρο, δηλ. ισχυρό ή ασθενές, αλλά και από τη συσχέτισή του με τους άλλους φθόγγους της μελωδίας, π.χ. αν συνδέεται βηματικά ή όχι, αν σχηματίζει συγχορδία με άλλους φθόγγους, αν αποτελεί προετοιμασία ή λύση κάποιας διαφωνίας κλπ.
Ο αρμονικός ρυθμός ενός κομματιού συχνά δε συμπίπτει με τον μελωδικό ρυθμό. Για παράδειγμα μπορεί μια μελωδία να κινείται με δέκατα έκτα, ή τρίηχα ογδόων και εμείς να αλλάζουμε συγχορδίες κάθε τέταρτο, ή π.χ. σε ένα μέτρο 4/4 να αλλάζουμε συγχορδία κάθε ολόκληρο μέτρο, ακόμα και αν η μελωδία σε αυτό απαρτίζεται από μικρότερες αξίες. Αυτός ο αρμονικός ρυθμός είναι αργός σε σχέση με τον μελωδικό ρυθμό ή το μέτρο του κομματιού. Αντίστροφα, (σε ένα θέμα με μέτρο 2/4, 3/4, 4/4) μπορεί σε κάποιο σημείο που η μελωδία κινείται π.χ. με μισά, μισά παρεστιγμένα ή ολόκληρα, εμείς να αλλάζουμε συγχορδία κάθε τέταρτο ή (σε ένα θέμα με μέτρο 6/8, 9/8 ή 12/8) κάπου που η μελωδία κινείται με τέταρτα παρεστιγμένα, ο ρυθμός εναλλαγής συγχορδιών μας να είναι το όγδοο. Αυτός είναι ένας γρήγορος αρμονικός ρυθμός.
Γενικά πάντως προσπαθούμε να έχουμε έναν σταθερό και "κανονικό" αρμονικό ρυθμό. Σταθερό σημαίνει να μην αλλάζουμε συνέχεια το ρυθμό εναλλαγής των συγχορδιών, δηλ. πχ αν το θέμα μας είναι 6/8, να μην έχουμε σε ένα μέτρο 6 συγχορδίες, στο άλλο μία, μετά 2, μετά πάλι 6 κλπ. Κανονικό σημαίνει να μην αλλάζουμε τις συγχορδίες με τέτοιο τρόπο που να αλλοιώνεται το μέτρο του κομματιού. Για παράδειγμα αν η μελωδία έχει μια συγκοπή (π.χ τέταρτο μισό τέταρτο), εμείς θα πρέπει να αλλάξουμε συγχορδία στα ισχυρά μέρη του μέτρου (π.χ. κάθε τέταρτο, κάθε μισό ή μισό παρεστιγμένο -τέταρτο). Επίσης, πρέπει να αλλάζουμε συγχορδία σύμφωνα με τις υποδιαιρέσεις του μέτρου, π.χ. αν το μέτρο είναι 6/8, μπορούμε να αλλάζουμε συγχορδία κάθε μισό παρεστιγμένο, κάθε τέταρτο παρεστιγμένο ή τέταρτο-όγδοο και όχι κάθε τέταρτο, γιατί αυτό μετατρέπει το μέτρο από 6/8 σε 3/4!
Επίσης ο ρυθμός εναλλαγής των συγχορδιών προκύπτει από την ίδια τη μελωδία του θέματος, δηλαδή τους κύριους ή ξένους φθόγγους, και τις ρυθμικές αξίες που έχουν αυτοί οι φθόγγοι.
Για παράδειγμα ένας φθόγγος μπορεί να θεωρηθεί ως ξένος, π.χ. ποίκιλμα, αν έχει μικρότερη αξία από τον χρόνο του μέτρου, (π.χ. αν είναι όγδοο σε μέτρο 4/4), αλλά ως κύριος αν έχει μεγαλύτερη ή ίση αξία με τον χρόνο του μέτρου (π.χ. αν είναι τέταρτο ή μισό.) Πάντα όμως αυτό εξαρτάται από τη θέση του φθόγγου στο μέτρο, δηλ. ισχυρό ή ασθενές, αλλά και από τη συσχέτισή του με τους άλλους φθόγγους της μελωδίας, π.χ. αν συνδέεται βηματικά ή όχι, αν σχηματίζει συγχορδία με άλλους φθόγγους, αν αποτελεί προετοιμασία ή λύση κάποιας διαφωνίας κλπ.
