Συνοπτικές σημειώσεις αρμονίας, Β' λυκείου, 2011-2012.

Χριστός Ανέστη!

Εύχομαι να θυμόμαστε πάντα και να βιώνουμε την χαρά που δίνει αυτή η αλήθεια.

Να ελπίζουμε, να παλεύουμε για το καλό και να έχουμε πάντα την πυξίδα της Ανάστασης, αντίδοτο και σκοπό μέσα στα άσχημα και σκληρά αυτού του κόσμου.

Μακάρι να είναι η καρδιά μας μαλακό και εύφορο έδαφος για να αποτυπωθεί η σφραγίδα της αλήθειας αυτής, του Χριστού, και να καρποφορεί μέσα μας, αλλά και στο περιβάλλον μας.

ΝΑ ΜΗ ΣΤΑΜΑΤΑΤΕ ΝΑ ΨΑΧΝΕΤΕ ΤΗΝ ΑΛΗΘΕΙΑ, ΝΑ ΜΗ ΔΙΣΤΑΖΕΤΕ ΝΑ ΤΗΝ ΨΗΛΑΦΗΣΕΤΕ ΣΤΗ ΖΩΗ ΣΑΣ ΚΑΙ ΝΑ ΕΙΣΤΕ ΓΕΝΝΑΙΟΙ ΣΤΗΝ ΚΑΛΗ ΑΓΑΠΗ!

Ακολουθούν συνοπτικές σημειώσεις εφ’ όλης της ύλης της αρμονίας, που διδαχθήκαμε στην Β' λυκείου, το φετινό σχολικό έτος, 2011-2012.

Εμπεριέχεται για επαναληπτικούς λόγους και η ύλη της Α' λυκείου.

Δώστε προσοχή στην παράγραφο 8, με γαλάζιο χρώμα:  8. Τι πρέπει να θυμάμαι γενικά όταν λύνω ένα θέμα!

Καλή επιτυχία σε όλα σας τα μαθήματα, με ψυχραιμία και την καλύτερη δυνατή προετοιμασία!

   1. Κύριες συγχορδίες  : Ι,ΙV,V

·   Χρησιμοποιούνται σε ευθεία κατάσταση (⁵₃),  α’ αναστροφή (⁶) και β’ αναστροφή ( ⁶₄).

·   Διπλασιάζεται η 1^η και η 5^η.  Ποτέ η 3^η.   Επομένως, αν η σοπράνο έχει την 3^η δεν βάζουμε α’ αναστροφή.

·   Στη σύνδεση V-I ο προσαγωγέας λύνεται με διάστημα 2^ας μικρής ανιόν (π.χ. στην σολ  μειζονα: φα#- σολ).  Εξαιρετική λύση του προσαγωγέα μόνο σε εσωτερικές φωνές γίνεται με διάστημα 3^ης κατιόν (π.χ. φα#-ρε)  και σπανιότερα 4 προς τα πάνω (π.χ. φα# - σι).

·   Συνδέονται όλες μεταξύ τους, εκτός από την σύνδεση  V-IV · επιτρέπεται η σύνδεση V- IV6  (εδώ η IV έχει λετουργία VI, δηλαδή απροσδόκητη πτώση, με απαραίτητη τη λύση του προσαγωγέα 2^α πάνω).

·   Στη σύνδεση I- IV και I-V κάνω πλάγια κίνηση, δηλαδή κρατάω μια κοινή νότα αν γίνεται.

·   Στη σύνδεση IV-V κάνω αντίθετη κίνηση, ο Β ανεβαίνει και όλες οι υπόλοιπες φωνές κατεβαίνουν.

·   Γενικός κανόνας των κινήσεων των φωνών: κάνω τις μικρότερες δυνατές κινήσεις: βηματικές ή μικρές κινήσεις και κοινές νότες όπου μπορώ.

·   Αποφεύγω τα μεγάλα πηδήματα και απαγορεύονται τα  διάφωνα μελωδικά διαστήματα, 2 Α, 4 Α, 7^η μ ή Μ.  Η 5 ελατ. επιτρέπεται αρκεί μετά να κινείται αντίθετα, π.χ. σι –φα, μι ή φα-σι, ντο.

·   Δεν κινούμαι παράλληλα για να αποφύγω τις παράλληλες 5^ες και 8^ες και την ευθεία 8^η ή 5^η στις εξωτερικές φωνές.  Σε κάποιες περιπτώσεις σχηματίζονται μια 5^η καθαρή και μια ελατ. · αυτές επιτρέπονται (πχ.Ι- VII, I-V⁷)

·   Απαγορεύεται η υπέρβαση της έκτασης των φωνών και οι διασταυρώσεις και υπερπηδήσεις.

·   Δε βάζω ίδια συγχορδία από μέτρο σε μέτρο.

·   Χρήσεις της β’ αναστροφής  μόνο σε αυτά τα σχήματα.

Διαβατικό1                 Διαβατικό 2                            Πτωτικό                      Ποικιλματικό                         

Στο ασθενές               Στο ασθενές                           Στο ισχυρό                 Στο ασθενές                          

I- V⁶₄- 1⁶ ή                   IV- I⁶₄– IV⁶ ή                           II⁶-I⁶₄-V⁷-I ή                I- IV⁶₄- I

I⁶- V⁶₄- I                       IV⁶ – 1⁶₄– IV                            IV-I⁶₄ – V⁷- I                                                               

Μια φωνή ανεβαίνει,                                     Δύο φωνές κατεβαίνουν        Δύο φωνές σταθερές,

Μια κατεβαίνει,                                                                                             Δύο ανιόν ποίκιλμα  

Μια σταθερή                                                  Πριν το τέλος                         Στο τέλος

Μια κατιόν ποίκιλμα                                                           

Παραλλαγή: I-VΙΙ6- 16, όπου δύο φωνές κάνουν κατιόν ποίκιλμα

Σπανιότερα, άρπισμα της ίδιας συγχορδίας αλλά το ⁶₄στο ασθενές.

 

   2α. V7:

·   Λύνω τον προσαγωγέα 2μ πάνω  σε όλες τις φωνές, αλλά υποχρεωτικά στις εξωτερικές φωνές (S,B)

· Εξαιρετική λύση 3 κάτω μόνο στις εσωτερικές φωνές (A,T)

·   Λύνω την 7η, 2η κάτω   εκτός από την περίπτωση V⁷- I⁶ και V⁴₃- I⁶, όπου τη λύνω 2 πάνω  για να αποφύγω διπλασιασμό της 3ης στην Ι.

Αν έχω μελωδικό διάστημα 7^ης μικρής, πχ σολ-φα ανιόν, εναρμονίζω και τις δύο νότες με V⁷. Η 7^η λύνεται πάλι βηματικά προς τα κάτω.

    2β.V9: Στην 6^η - 5^η μελωδική βαθμίδα (λα- σολ στην ντο μείζονα): η 9^η κατεβαίνει βηματικά και παραλείπω την 5^η .  Λύνεται στην V7 – Ι.  Ή λύνεται στην  VI, όπου η 9^η κρατιέται.                                                            Στην  6^η – 7^η μελωδική βαθμίδα (λα- σι), η 9^η ανεβαίνει βηματικά  και παραλείπω την 3^η (που καθυστερείται  και εμφανίζεται αμέσως μετά). Λύνεται στην V7. 

    2γ. V11: παραλείπω την 3^η και την 9^η.   Καθυστερείται πάλι ο προσαγωγέας και λύνεται στην V7.  Η 11^η κατεβαίνει βηματικά.

    2.δ. V13:  Έχω 1^η, 3^η, 7^η και 13^η.                                                                                                                             Μπαίνει συνήθως στην τελική πτώση και η 13^η βρίσκεται στη σοπράνο και λύνεται σε διάστημα 3   .

    3. Δευτερεύουσες συγχορδίες:

II, III, VI, VII.

·   Χρησιμοποιούνται σε ευθεία κατάσταση και α’ αναστροφή, όχι σε β’ αναστροφή.

·   Διπλασιάζω την 3^η  και την 1^η , ποτέ την 5^η.

VI

·   Λειτουργία Τονικής (T) : I, VI .

·   Η VI έχει λειτουργία τονικής ή υποδεσπόζουσας.

·   Αντικαθιστά ή ακολουθεί την Ι (και σπανιότερα αντικαθιστά ή προηγείται της ΙV).

·   Ακολουθεί τις:  I-VI, V-VI, VII⁶- VI⁶ σπανιότερα.

·   Προηγείται των:  VI- IV, VI- II ,  VI- V σπανιότερα.

·   Στη σύνδεση V(⁷)- VI, δύο φωνές ανεβαίνουν και δύο κατεβαίνουν, διπλασιάζω την 3^η της VI.

II

·   Λειτουργία Υποδεσπόζουσας (S) : IV , ΙΙ.

·   H II αντικαθιστά ή ακολουθεί την IV γιατί έχουν δύο κοινές νότες και λειτουργία υποδεσπόζουσας και οι δύο.

·   Προτιμάται σε α’ αναστροφή.

·   Στην ελάσσονα είναι ελαττωμένη συγχορδία και χρησιμοποιείται κυρίως σε α’αναστροφή.

·   Ακολουθεί την I, IV VI

·   Προηγείται της V, VII⁶.

·   Χρησιμοποιείται στο πτωτικό (II⁶-I⁶₄-V⁷-I).

·   Η ΙΙ6Ν, Ναπολιτάνικη είναι η II⁶ με βαρυμένη 1^η και 5^η στη μείζονα και μόνο 1^η στην ελάσσονα.

·   Λύνεται στην V, Ι⁶₄ - V. Χρησιμοποιείται μόνο σε α’ αναστροφή.

Η V της V σχηματίζεται πάλι στη ΙΙ βαθμίδα με οξυμένη την 3^η στη μείζονα και 3^η και 5^η στην ελάσσονα.

	Μείζονα κλίμακα	Ελάσσονα κλίμακα
ΙΙ6Ν	βαρυμένη 1η και 5η	βαρυμένη 1η
V της V	οξυμένη 3η	οξυμένη 3η και 5η

VII

·   Λειτουργία Δεσπόζουσας (D) : V , VΙΙ.

·   H VII χρησιμοποιείται μόνο σε α’ αναστροφή γιατί είναι ελαττωμένη συγχορδία.

·   Διπλασιάζω μόνο την 3^η γιατί η 1^η και 5^η σχηματίζουν το διάστημα της 5ελατ.

·   Αντικαθιστά ή ακολουθεί την V και έχει λειτουργία δεσπόζουσας .

·   Χρησιμοποιείται αντί της V⁶₄  στο διαβατικό I- VII⁶ – I⁶ ή I⁶- VII⁶- I, όπου δύο φωνές ανεβοκατεβαίνουν και δύο κάνουν κατιόν ποίκιλμα.

·   Ακολουθεί τις I, II, IV, V, και σπανιότερα την VI.

·   Προηγείται των I, V, σπανιότερα VII⁶- VI.

·   Έχει τον προσαγωγέα που λύνεται με τον γνωστό τρόπο.

·   Η VII 7 με 7η ελαττωμένη, Diminuita, έχει στη μείζονα χαμηλωμένη την 7^η, πχ σι ρε φα λα b  στην ντο μείζονα και στην ελάσσονα οξυμένη τη βάση, πχ σολ# σι ρε φα, στη λα ελάσσονα.

·   Αν έχω μελωδικό διάστημα 7^ης  ελαττωμένης  ή 2^ης αυξημένης, πχ σολ#-φα, εναρμονίζω και τις δύο νότες με VΙΙ⁷ diminuita.

	Μείζονα κλίμακα	Ελάσσονα κλίμακα
VII 7 dim	βαρυμένη 7η	οξυμένη 1η

III

·   Η ΙΙΙ έχει και λειτουργία τονικής και δεσπόζουσας, εξαιτίας λοιπόν του διφορούμενου χαρακτήρα της, χρησιμοποιείται σπάνια, μόνο στις εξής περιπτώσεις: 

ως προέκταση της Ι:                                                                     ή ως προέκταση της V:
I- III – IV όπου ο προσαγωγέας κατεβαίνει                             V-III- I (π.χ. ρε –ντο αναίρεση - σι b στη ρε ελάσσονα)

·   Στην ελάσσονα είναι αυξημένη συγχορδία (φα -λα –ντο # στη ρε ελάσσονα), για αυτό αν πρέπει να τη χρησιμοποιήσουμε παίρνουμε την κατιούσα μελωδική φα λα ντο αναίρεση.

   4. Εναρμόνιση θέματος στον ελάσσονα τρόπο: 

·   Δεν ξεχνώ τον οξυμένο προσαγωγέα (π.χ. σολ# στη λα ελάσσονα, ή λα ª στη σι b ελάσσονα) 

·   Προσέχω να μη σχηματίζεται το τριημητόνιο μεταξύ 6ης και 7ης μελωδικής βαθμίδας(φα -σολ#):  για να το αποφύγω χρησιμοποιώ την ανιούσα ή κατιούσα μελωδική (φα# σολ# και σολ αναίρεση φα αναίρεση)

    5. Αρμονική αλυσίδα.

·   Ένα μελωδικό μοτίβο που λέγεται πρώτος κρίκος ή πρότυπο, επαναλαμβάνεται το ίδιο στους επόμενους κρίκους σε διάστημα 2ης ή 3ης και σπανιότερα 4ης πάνω ή κάτω.

·   Απαραίτητη προϋπόθεση να μην υπάρχει λάθος μέχρι την πρώτη νότα του δεύτερου κρίκου.

·   Μια- δυο τελευταίες συγχορδίες της αλυσίδας μπορούν να τροποποιηθούν για τη σύνδεση της αλυσίδας με το υπόλοιπο θέμα.

    6. Συγχορδίες μεθ΄ εβδόμης: Όλες οι συγχορδίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν με 7^η.

Προετοιμασία 7ης:
Κρατημένη από την προηγούμενη συγχορδία.	Π.χ ρε - φα -λα -ντο και το ντο κρατιέται στην ίδια φωνή από την προηγούμενη συγχορδία.
Έρχεται βηματικά μέσα από την ίδια συγχορδία.	Π.χ ρε φα λα ρε=> ρε φα λα ντο.
Λύση 7ης:
Λύνεται υποχρεωτικά βηματικά προς τα κάτω.	Π. χ. ρε-φα –λα –ντο. Το ντο λύνεται στο σι.

·   Η V⁷ και VII⁷  δεν είναι απαραίτητο να προετοιμαστούν, πρέπει όμως να λυθούν.

·   Η VII⁷ χρησιμοποιείται συνήθως με την 7η ελαττωμένη (diminuita).

    7. Μετατροπίες: Η αλλαγή τονικότητας για περισσότερο από 1-2 συγχορδίες.

·   Χρειάζεται επιβεβαίωση, επικύρωση της νέας τονικότητας,  με πτώση, δηλαδή να ακουστεί οπωσδήποτε η δεσπόζουσα της νέας τονικότητας, π.χ. : IV ή II- (I⁶₄) -V⁷-I,

§         IV ή II- (I⁶₄) -V⁷ –VI,

§         VII⁶- I,

§         VII⁷ diminuita- I.

    7. Α. Διατονικές μετατροπίες: μας πηγαίνουν σε συγγενείς τονικότητες, δηλαδή σχετική μείζονα ή ελάσσονα και τονικότητες που απέχουν  μέχρι δύο αλλοιώσεις και τις σχετικές τους μείζονες ή ελάσσονες, δηλαδή σε 9 τονικότητες.

Π.χ. από τη σι μείζονα, μπορούμε να πάμε διατονικά:

1)στη  σχετική της, σολ # ελάσσονα
2)στην φα# μείζονα (1 x 5η πάνω)	3)ρε# ελάσσονα (σχετική ελάσσονα)
4)στην ντο # μείζονα, (2 x 5ες πάνω)	5)λα# ελάσσονα (σχετική ελάσσονα)
6)μι μείζονα (1 x 5η κάτω),	7)ντο # ελάσσονα (σχετική ελάσσονα)
8)λα μείζονα (2 x 5ες κάτω)	9)φα# ελάσσονα. (σχετική ελάσσονα)

·   Βρίσκω μια κοινή συγχορδία μεταξύ αρχικής και νέας τονικότητας, 1-2 νότες πριν την αλλοιωμένη νότα.  Ανάλογα με  τον οπλισμό που ακολουθεί αποφασίζω αν θα πάω σε μείζονα ή ελάσσονα τονικότητα και σε ποια. Π.χ. η σολ-σι-ρε είναι ταυτόχρονα V στην ντο μείζονα και ΙV στη ρε μείζονα (όχι όμως στη ρε ελάσσονα).

·   Δεν ξεχνώ να προσθέτω τις απαραίτητες αλλοιώσεις στη νέα τονικότητα.

·   Καλό είναι η κοινή συγχορδία να είναι

α) V7  ή VII στη νέα τονικότητα, να έχει δηλαδή λειτουργία δεσπόζουσας,

β) IV, II, ή VI  στη νέα τονικότητα, να έχει δηλαδή λειτουργία υποδεσπόζουσας και

γ) σπανιότερα να είναι Ι  ή ΙΙΙ. 

Πάντως, αν η κοινή συγχορδία δεν έχει λειτουργία δεσπόζουσας στη νέα τονικότητα, πρέπει σύντομα να ακουστεί η δεσπόζουσα, η οποία καθιερώνει τη νέα τονικότητα.

·   Έχουμε δύο περιπτώσεις για να βρίσκουμε σε ποια τονικότητα θα πηγαίνουμε:

 Α. Αν ο αλλοιωμένος φθόγγος που θα συναντήσουμε είναι οξυμένος σε σχέση με τον οπλισμό της αρχικής τονικότητας: τότε θα είναι ο προσαγωγέας της καινούργιας τονικότητας, δηλαδή η 3η της V ή η βάση της VII.

·   Ανεβαίνοντας ένα ημιτόνιο από την οξυμένη αυτή νότα, βρίσκουμε τη νέα τονικότητα, π.χ. αν είμαστε στην ντο μείζονα και έχουμε φα# είναι ο προσαγωγέας της σολ μείζονας ή ελάσσονας.  Αν ακολουθούν νότες με σι και μι b θα είναι σολ ελάσσονα, αλλιώς σολ μείζονα.

 Β.  Αν ο αλλοιωμένος φθόγγος είναι βαρυμένος σε σχέση με τον οπλισμό της αρχικής τονικότητας: τότε θα είναι η 4η μελωδική βαθμίδα της νέας τονικότητας, δηλαδή η 7η της V7, ή η 5η της VII, ή σπανιότερα η 6η της κλίμακας, δηλαδή η 7η της VII7 diminuita. 

·   Π.χ. αν είμαστε στην ντο μείζονα και έχουμε σι b, η συγχορδία θα είναι ντο μι σολ σι b, που είναι η V⁷ της φα μείζονας ή ελάσσονας,

·   ή ντο # μι σολ σι b ,που είναι ηVII⁷ diminuita της ρε μείζονας ή ελάσσονας. 

·   Το αν θα είναι μείζονα ή ελάσσονα, θα το κρίνω από τον οπλισμό που ακολουθεί.

Α. Οξυμένος φθόγγος	Προσαγωγέας νέας τονικότητας	Εναρμονίζω με V7 (ή VII7 diminuita) της καινούργιας τονικότητας
Β. Βαρυμένος φθόγγος	4η νότα νέας τονικότητας

   7. Β. Χρωματικές μετατροπίες

·   Γίνονται χωρίς κοινή συγχορδία, όταν έχω χρωματικά αλλοιωμένη νότα, π.χ. φα – φα#. 

·   Η αλλαγή της τονικότητας γίνεται κατευθείαν πάνω στη χρωματικά αλλοιωμένη νότα.  Πάνω στην αλλοιωμένη νότα θα πρέπει να σχηματίζεται V⁷ ή VII⁷ (diminuita) της νέας τονικότητας, να έχει δηλαδή λειτουργία δεσπόζουσας, η οποία καθιερώνει τη νέα τονικότητα.

·   Ο τρόπος με τον οποίο βρίσκω την καινούργια τονικότητα είναι αυτός που ισχύει και για τις διατονικές μετατροπίες για τον οξυμένο ή βαρυμένο φθόγγο, δηλαδή αν είναι οξυμένος φθόγγος είναι ο προσαγωγέας, αν είναι βαρυμένος είναι η 4^η μελωδική βαθμίδα της νέας τονικότητας, ή σπανιότερα η  6^η της κλίμακας.

   8. Δευτερεύουσες δεσπόζουσες (τονικές αποκλίσεις):

Η αλλαγή τονικότητας για 1-2 συγχορδίες

Στη μείζονα.
(V7)της ΙΙ, V, VI	με οξυμένη 3η.
(V7) της ΙΙΙ	με οξυμένη 3η και 5η.
(V7) της IV		με βαρυμένη 7η.

Στην ελάσσονα
(V7)της IV, VII (Mειζ)	με οξυμένη 3η.
(V7)της V	με οξυμένη 3η και 5η.
(V7)της VI		με βαρυμένη 7η.
(V7)της ΙΙΙ (Μειζ)			χωρίς αλλοίωση

8. Τι πρέπει να θυμάμαι γενικά όταν λύνω ένα θέμα

1. Στις κύριες δε διπλασιάζω την 3^η.
2. Στις κύριες σε ⁶₄ διπλασιάζω μόνο την 5^η.
3. Το ⁶₄ χρησιμοποιείται μόνο στο πτωτικό, διαβατικό, ποικιλματικό και άρπισμα, όχι όπου λάχει!
4. Στις δευτερεύουσες δε διπλασιάζω την 5^η.
5. Τις δευτερεύουσες δεν τις χρησιμοποιώ σε ⁶_4.
6. Ο προσαγωγέας:

δε διπλασιάζεται,

λύνεται 2μ πάνω,

ή 3 κάτω στις εσωτερικές φωνές.

7. Η 7^η της V⁷ λύνεται

2 κάτω

ή 2η πάνω στις εσωτερικές φωνές όταν έχουμε V7- I6 και V43- I6,

8. Κάνω τις μικρότερες δυνατές κινήσεις, κρατάω κοινές νότες.
9. Δεν ξεχνώ τον οξυμένο προσαγωγέα στην ελάσσονα και την ανιούσα ή κατιούσα μελωδική, για να αποφύγω το τριημιτόνιο μεταξύ 6ης και 7ης βαθμίδας.
10. Δε διπλασιάζω αλλοιωμένες νότες.
11. Δεν κάνω κακή σχέση, π.χ. σολ σε μια φωνή και στην επόμενη συγχορδία σολ b σε άλλη φωνή.
12. Λύνω τις διαφωνίες, όπως πρέπει 7^η, 9^η συνήθως 2^η  κατιόν, 13^η 3^η κατιόν.
13. Δεν αλλάζω συγχορδία πάνω σε όγδοα, προσπαθώ να κρατώ την ίδια, μεθ΄7^ης αν χρειαστεί.
14. Εναρμονίζω διάφωνα μελωδικά διαστήματα, όπως 7^ης μικρό ή 4^ης Α – 5^ης ελατ, με V⁷ και 7^ης ελατ. -2^ης Α ή 4^ης Α – 5^ης ελατ, με VΙΙ⁷ dim.
15. Στην κατιούσα μελωδική κίνηση 3 νοτών, π.χ. σολ- φα- μι,  μπορώ να βάλω V- 7- I ή και κάποια άλλη μεθ’ 7^ης.
16. Εκμεταλλεύομαι τη σύζευξη διαρκείας για την προετοιμασία της 7^ης ή της 9^ης της V, με την προϋπόθεση να υπάρχει και η λύση της βηματικά προς τα κάτω.
17. Θυμάμαι τα μέσα διάγνωσης τονικότητας: Αν κάποια νότα κινείται όχι όπως θα έπρεπε, πχ ο προσαγωγέας ή η 7^η, τότε μάλλον γίνεται μετατροπία.

ημιτόνιο πάνω	προσαγωγέας τονική
4η πάνω	V- I
Ημιτόνιο κάτω	Λύση της 7ης της V
Διάστημα 7ης μικρό ή ελαττωμένο	V7   ή VII 7 dim

18.  Αρμονικά ή μελωδικά λάθη:

1)      5ες, 8ες παράλληλες και αντιπαράλληλες, ή πρώτη και 8η.	2)       Ευθεία 8η και 5η.
3)      Διασταύρωση.	4)      Υπερπήδηση.
5)      Υπέρβαση οκτάβας.	6)      Υπέρβαση έκτασης φωνών.
7)      Διπλασιασμός προσαγωγέα.	8)      Λάθος λύση του προσαγωγέα
9)      Διπλασιασμός 3ης στις κύριες.	10)   Διπλασιασμός 5ης στις δευτερεύουσες.
11)   Λάθος λύση της 7ης.	12)   Διάφωνα μελωδικά διαστήματα.
13)   Ίδια συγχορδία από μέτρο σε μέτρο	14)   Λάθος νότες.
15)   Λάθος αξίες.

19.     ναι   IV- V,          όχι   V- IV

II- V                    V- II

                        IV- VII⁶              VII⁶- IV

II- VII⁶                VII⁶- II

20. ναι Ι - VI- IV- II- VII,             όχι το ανάποδο.
21. Ελλιπές μέτρο, αρχίζει με V.
22. Ένα θέμα αρχίζει πάντα με I   σε ευθεία κατάσταση  και τελειώνει πάντα με V- I  σε ευθεία κατάσταση.
23. Όταν η σοπράνο κάνει πήδημα πχ 4^ης και οι δύο συγχορδίες που θα χρησιμοποιήσω απέχουν διάστημα 4^ης , τότε πρέπει μια από τις δύο να είναι σε α’ αναστροφή.